Παρασκευή , 29 Μαρτίου 2024

Η μόλυνση που ΗΠΑ και Κίνα φοβούνται: η μια την άλλη

Επί δεκαετίες, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα αντιμετώπιζαν η μία την ιδεολογία της άλλης ως ένα είδος μόλυνσης.

 

Μετά εμφανίστηκε ένας πραγματικός ιός.

 

Η πανδημία του κορονοϊού αποτέλεσε πεδίο δοκιμών για τις κυβερνήσεις. Οι κοινωνίες που προασπίζονται τα ατομικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες πανικοβλήθηκαν και προβληματίστηκαν σχετικά με το πόσα θα έπρεπε να ζητήσουν από τους πολίτες τους να θυσιάσουν (μετακίνηση, ευκαιρίες κέρδους, εκπαίδευση κ.ο.κ.) στον βωμό του περιορισμού της εξάπλωσης του ιού. Επρόκειτο για ένα νέο χάσμα -ένας εναντίον όλων, ελευθερία εναντίον ασφάλειας- πέραν αυτού όπου η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες επί μακρόν παρατηρούσαν η μία στην άλλη χαρακτηριστικά που φθονούσαν και παγίδες που φοβόντουσαν.

Τις προηγούμενες μέρες, ο ηγέτης της Κίνας, Xi Jinping, βγήκε από μια παγίδα που ο ίδιος είχε σκάψει, αίροντας κρίσιμες παραμέτρους του ανέφικτου σχεδίου “μηδενικής ανοχής στον κορονοϊό” εν μέσω γνωστών συμπτωμάτων της πανδημίας: την οικονομική εξασθένηση και τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Οι Αμερικανοί παρακολουθούσαν εκ του μακρόθεν καθώς οι τρομακτικές σκηνές των αυστηρών περιορισμών της Κίνας έδωσαν άξαφνα τη θέση τους στις έντονες διαμαρτυρίες.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο, όπου διαρκώς υπάρχουν διαφωνίες, ποτέ δεν υπήρξε ομοφωνία απέναντι στην κινεζική προσέγγιση.

Το 2020, προτού διοριστεί διευθύντρια των Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, η Rochelle Walensky, μιλούσαν για την αποτελεσματικότητα των “πραγματικά αυστηρών” πολιτικών της Κίνας για τον κορονοϊό. Αλλά όσο περνούσε ο καιρός, οι παρατηρητές στις ΗΠΑ υπαναχώρησαν απηυδισμένοι από τις δυστοπικές, ασώματες φωνές που αντηχούσαν από παράθυρα των πολυόροφων κτηρίων σχίζοντας τις νύχτες στη Σαγκάη• και τις εικόνες των σκύλων-ρομπότ και των drones που αστυνόμευαν τους άδειους δρόμους των αστικών κέντρων.

Αλλά όπως η Αμερική παρακολουθούσε την Κίνα, έτσι και η Κίνα παρατηρούσε την Αμερική. Τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης και οι αξιωματούχοι του Πεκίνου διατυμπάνιζαν τη δυσλειτουργία των ΗΠΑ ως απόδειξη ότι το σύστημά τους είναι αμετάκλητα κατεστραμμένο, οι αμέτρητες τραγωδίες χαρακτηρίζονταν ως το πικρό αποτέλεσμα του αμερικανικού εγωισμού και, κυρίως, ότι αυτή ήταν μια μοίρα που η Κίνα μπορούσε να αποφύγει. Ακόμη και τις τελευταίες ημέρες ισχύος της πολιτικής “μηδενικής ανοχής στον κορονοϊό”, καθώς οι διαμαρτυρίες απειλούσαν να κατακτήσουν ολόκληρη την Κίνα, η κυβέρνηση συνέχιζε να προειδοποιεί για το ολέθριο “μαλακό υπογάστριο” της ελευθερίας που πρεσβεύουν οι ΗΠΑ.

“Το τίμημα της ‘ελευθερίας’ στις ΗΠΑ: 1 εκατομμύριο θάνατοι από τον κορονοϊό + 40.000 θάνατοι από την οπλοκατοχή ετησίως + 107.622 θάνατοι από τη φαιντανύλη μόνο το 2021”, έγραψε στο Twitter η Hua Chunying, εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών, στα τέλη Νοεμβρίου. (Για να είμαστε ακριβείς, ο αριθμός αφορά όλους τους θανάτους από ναρκωτικές ουσίες, κι όχι μόνο από τη φαιντανύλη.) “Ο αμερικανικός λαός αξίζει κάτι πολύ καλύτερο από αυτό. Αυτό που θέλουμε είναι να προστατεύσουμε τις ζωές του λαού μας και να του εξασφαλίζουμε μια καλύτερη ζωή”, έγραφε.

2600cf5c069242578fc1f7973d24a2f4

Η δήλωση αυτή αποτέλεσε την αποφώνηση, στην Κίνα.

Φυσικά, καμία χώρα δεν μπορεί να δρέψει επί της ουσίας δάφνες. Αμφότερες έχουν υποστεί πλήγματα, σοβαρές οικονομικές ζημιές και έχουν αντιμετωπίσει πολιτικές αναταραχές στην προσπάθειά τους να περιορίσουν τον κορονοϊό. Ένας επιπλέον λόγος, λοιπόν, να αποσπάσουν την προσοχή του κόσμου με εθνικιστικές προσβολές κατά του αντιπάλου τους.

Από τις πρώτες ημέρες της πανδημίας, ο πρόεδρος Trump και οι υποστηρικτές του κατηγορούν τον “κινεζικό ιό” και τη “γρίπη της Ουχάν”.

Οι αξιωματούχοι της Κίνας επέστρεφαν τις κατηγορίες στις Ηνωμένες Πολιτείες, εικάζοντας ότι ο κορονοϊός ενδεχομένως διέρρευσε από εργαστήριο του αμερικανικού στρατού ή ίσως εισήλθε στην Κίνα μέσω μολυσμένων Αμερικανών στρατιωτών.

Μπορεί να είναι “ο στρατός των ΗΠΑ που έφερε την επιδημία στην Ουχάν”, είχε γράψει στο Twitter ο Zhao Lijian, εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας, τον Μάρτιο του 2020. Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ “μας οφείλουν μια εξήγηση”, πρόσθετε τότε.

Εκείνους τους πρώτους μήνες, η Κίνα είχε ένα πλεονέκτημα: οι μηχανισμοί και οι συνθήκες εποπτείας υπήρχαν ήδη.

Αντιθέτως, οι Αμερικανοί τάσσονταν κατά της μάσκας και των περιορισμών, ακόμη κι όταν οι άνθρωποι άρχισαν να πεθαίνουν με αποκαρδιωτικό ρυθμό. Κάθε σταγόνα οδύνης που έπληττε τις Ηνωμένες Πολιτείες μεγεθυνόταν από τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης.

Το φθινόπωρο του 2020, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης πρόβαλαν ιδιαίτερα μια έκθεση κινεζικών δεξαμενών σκέψης που χαρακτήριζε τις Ηνωμένες Πολιτείες “ως Νο.1 αποτυχία στον πλανήτη στην αντιμετώπιση του κορονοϊού”. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο Xinhua κατηγόρησε την “ψυχρή” κυβέρνηση των ΗΠΑ για παιχνίδια πολιτικής με τον κορονοϊό που κόστισαν ανθρώπινες ζωές, χαρακτηρίζοντας την προσέγγιση της Ουάσιγκτον ως “πολιτική χειραγώγηση που αγνοεί τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα του αμερικανικού λαού” και μιλώντας για “τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή”.

Η Κίνα, αντιθέτως, αποδείκνυε την ανωτερότητά της, σύμφωνα με τα κυβερνητικά φερέφωνα.

Άρθρο της People’s Daily περιέγραφε την εκστρατεία της Κίνας κατά του κορονοϊού με στρατιωτική ορολογία – ως “μάχη” ή “αγώνα” που χαρακτηριζόταν επανειλημμένως “συναρπαστικός”. Το ίδιο άρθρο επικαλούνταν προτροπές του κ. Xi προς τους συμπατριώτες του να δουν την πανδημία ως απόδειξη της ανωτερότητάς τους.

“Η μάχη κατά της πανδημίας του νέου κορονοϊού έχει να επιδείξει σημαντικά στρατηγικά αποτελέσματα”, έλεγε ο κ. Xi, “αποδεικνύοντας πλήρως τα σημαντικά πλεονεκτήματα της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος της χώρας μου και του σοσιαλιστικού συστήματος της χώρας μας”.

Ο Xiao Qiang, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια, που ασχολείται με την τεχνολογία, τις πληροφορίες και τη λογοκρισία στην Κίνα, μου είπε: “Οι Κινέζοι ελάμβαναν το μήνυμα κάθε μέρα: ‘Δείτε, αυτό είναι το συστημικό μας πλεονέκτημα, μπορούμε να κεντρικοποιήσουμε την εξουσία, να συντονίσουμε τα πάντα, και γι’ αυτό η Κίνα είναι καλύτερη”. Ο Xiao πρόσθεσε: “Ενίσχυσε το πολιτικό του μήνυμα: ‘Γι’ αυτό χρειάζεστε έναν Xi Jinping, γι’ αυτό πρέπει να παραμείνει στην εξουσία”.

Και όντως σχεδιάζει να διατηρήσει την εξουσία του. Ο Xi ήρε το όριο για τη θητεία που προέβλεπε το Κινεζικό Σύνταγμα, επιτρέποντάς του έτσι να προχωρήσει σε μια τρίτη θητεία.

Για χρόνια, ο λαός συμμορφωνόταν με τις απαιτήσεις της κυβέρνησης, ωστόσο αθόρυβα, οι ταπεινώσεις των ατέρμονων PCR τεστ και της καθημερινής ταλαιπωρίας συσσωρεύθηκαν. Πολλοί πίστευαν ότι τα οδοφράγματα στο πλαίσιο των μέτρων του κορονοϊού ευθύνονται για τους θανάτους τουλάχιστον 10 ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και παιδιών, κατά τη διάρκεια πυρκαγιάς που ξέσπασε σε διαμέρισμα στην πόλη Ουρούμτσι τον Νοέμβριο. (Οι αρχές το αρνούνται). Επιπλέον, οι εικόνες πλήθος κόσμου χωρίς μάσκες που απολάμβαναν τους αγώνες του Παγκοσμίου Κυπέλλου, έκαναν τον κόσμο να συνειδητοποιήσει ότι, σε αντίθεση με τις δυσοίωνες εικόνες στα κρατικά μέσα, ο υπόλοιπος κόσμος απολάμβανε και πάλι μια σχετικά φυσιολογική κανονικότητα. Αναστατωμένοι και εξουθενωμένοι, οι Κινέζοι ξεχύθηκαν στους δρόμους, απαιτώντας τον τερματισμό των περιορισμών, ασκώντας πιέσεις στον κ. Xi.

Τα οικονομικά προβλήματα της Κίνας, αναμφίβολα, αποτελέσαν καταλυτικό κίνητρο ώστε ο κ. Xi να εγκαταλείψει τον δονκιχωτικό αγώνα της “μηδενικής ανοχής στον κορονοϊό”. Ωστόσο, θα είναι δύσκολο για τους Κινέζους αξιωματούχους να αποφύγουν την εντύπωση ότι έχουν υποκύψει σε αιτήματα για ελευθερίες που μέχρι πρόσφατα περιφρονούσαν.

Και τώρα τι; Παρ’ όλη την ενέργεια που σπαταλήθηκε για την επιβολή των περιορισμών, την “εκκαθάριση” του διαδικτύου και την επιτήρηση των πολιτών, η Κίνα δεν έχει κάνει αρκετά για τον εμβολιασμό του λαού της ή για την αύξηση της χωρητικότητας στα νοσοκομεία της. Εάν οι θάνατοι και νοσηλείες πολλαπλασιαστούν από την “απελευθέρωση” του πλημμελώς εμβολιασμένου λαού, οι Κινέζοι μπορεί να παραπονεθούν ότι, παρά τα χρόνια εθνικιστικής ρητορικής, οι ηγέτες τους απέτυχαν να λάβουν πιο προφανή μέτρα για την προστασία της υγείας.
Αλλά ας αφήσουμε κατά μέρος της κυβερνήσεις και ας εστιάσουμε στον λαό. Παρ’ όλες τις αναπάντεχες αλλαγές στη ρητορική και τα προγράμματα των ηγετών τους, ούτε οι Κινέζοι ούτε οι Αμερικανοί ακολούθησαν το αναμενόμενο σενάριο.

Οι Κινέζοι απηύδησαν από την ατέλειωτη απομόνωση και ζήτησαν, με αξιοσημείωτο κίνδυνο για τους ίδιους, περισσότερες πολιτικές ελευθερίες. Εν τω μεταξύ, ορισμένοι Αμερικανοί μεμψιμοιρούσαν -παρά τα αυξανόμενα στοιχεία για τις σημαντικές συνέπειες των περιορισμών στην εκπαίδευση των παιδιών και στην ψυχική υγεία- για την αποτυχία των δικών τους ηγετών να επιβάλουν ακόμη αυστηρότερους περιορισμούς.

Αυτό μου φέρνει στο νου την εποχή που με έστειλαν σε ένα λύκειο στη Σαγκάη, πριν από χρόνια, για να γράψω για τους μαθητές με τις υψηλότερες βαθμολογίες παγκοσμίως στα τυποποιημένα τεστ. Έμεινα έκπληκτος από την απρόσμενη ταπεινότητα των Κινέζων εκπαιδευτικών από τους οποίους πήρα συνέντευξη. Ανησυχούσαν που οι μαθητές δεν εκπαιδεύονται να σκέφτονται δημιουργικά – ότι η κινεζική νεολαία, αν και άψογη σε τεχνικό επίπεδο, μπορεί να δυσκολευτεί να ανταγωνιστεί σε τομείς που απαιτούν καινοτομία.

Οι Αμερικανοί γονείς παρατηρούσαν με αγωνία την εκπαίδευση STEM στην Κίνα, αλλά οι Κινέζοι είχαν τις δικές τους ανησυχίες.

Όλοι επιθυμούμε την ελευθερία και την ασφάλεια. Ίσως είναι η μοίρα των κυβερνήσεων να “πειράξουν” την ισορροπία μεταξύ τους.

* Η Megan K. Stack είναι αρθρογράφος και συντάκτρια του Opinion. Υπήρξε ανταποκρίτρια στην Κίνα, τη Ρωσία, την Αίγυπτο, το Ισραήλ και το Αφγανιστάν.

© 2022 Διατίθεται από το “The New York Times Licensing Group”

Shares